Spominjući 21 vijek, u većini slučajeva aludiramo na doba i vrijeme civilizovanog društva, ekonomskog prosperiteta i kulturnog napretka. Ipak, u 21-om vijeku trebamo, čini se više nego inače, promovisati sve ono što ide u prilog očuvanja ljudske jedinke, njenog integriteta i dostojanstva. Uprkos međunarodnim naporima za ostvarivanje ljudskih prava, svakodnevno se širom svijeta dešavaju masovna ubijanja, mučenja, ropstva, rodno zasnovano nasilje i druga kršenja ljudskih prava, navodi Maja Zorić, psiholog i sistemski porodični psihoterapeut.
Psihologija je duboko uključena u ovaj centralni izazov iz više perspektiva. Počinioce često vode psihološki faktori: osveta, slijepa poslušnost autoritetu, opojni efekti moći i dehumanizacija i demonizacija različitih. Istovremeno, psihološke barijere često obeshrabruju pojedince ili grupe da intervenišu. Te prepreke uključuju strah, apatiju, poricanje, opaženu nemoć i širenje odgovornosti. A neke od najtragičnijih posljedica kršenja ljudskih prava su i psihološke, uključujući traumu koju su doživjele žrtve mučenja i njihove porodice i ponižavanje grupa koje su potlačene. Iz svih ovih razloga, promocija i zaštita ljudskih prava predstavlja suštinsko opredjeljenje psihologa za društvenu odgovornost.
Šta možemo da učinimo kao psiholozi pojedinci i kao dio udruženja profesionalaca da bismo doprinijeli zaštiti ljudskih prava:
- spriječiti (prijetnje) kršenje ljudskih prava glasnim izjašnjavanjem i izvan naših kancelarija,
- ojačati otpornost naših klijenata,
- promovisati odgovarajuće životne stilove
- podržati naše kolege i profesionalna udruženja u rješavanju problema kršenja ljudskih prava
- raditi na strategijama integracije: pristup obrazovanju, zapošljavanju, zdravstvenoj zaštiti i stanovanju.
U mnogim aspektima su ljudska prava narušena: isključenje i marginalizacija manjinskih grupa, tretman LGBT, previše apatrida, surovi uslovi u kojima izbjeglice moraju da žive, tretman pritvorenika, maltretiranje i diskriminacija, siromaštvo, nezaposlenost i loši uslovi u nekim ustanova za mentalno zdravlje.
Neka nam dostojanstvo, spokojan život bez narušavanja osnovnih životnih potreba ne bude privilegija i nedostižan ideal. Neka svakodnevica bude Dan ljudskih prava!
