Svaki dan izumiranje vrsta se odvija hiljadu puta većom brzinom nego što je to prirodno. Izumiranje pojedinih vrsta, ali i uništenje staništa, modifikovanje zemljišta za poljoprivredu i razvoj, klimatske promjene, zagađenje i širenje invazivnih vrsta su samo neke od prijetnji biodiverzitetu. Konvencija o biološkoj raznolikosti ovaj pojam definira kao raznolikost, raznovrsnost ( različitost, varijabilnost ) živih organizama iz svih izvora, uključujući između ostalog, suhozemne, morske i druge ekosisteme i ekološke komplekse čiji su dio. Ovo uključuje raznovrsnost u okviru vrste, između vrsta i između ekosistema. Biodiverzitet na planeti je ugrožen raznim posljedicama ekspanzije čovjekovih djelatnosti, a kao glavni uzrok aktuelnom drastičnom opadanju biološke raznolikosti može se navesti razaranje prirodnih staništa, koje neizbježno prati ekspanziju ljudskih zajednica i djelatnosti.
Uništavanje biološke raznolikosti se većinom analizira i posmatra kroz nekoliko segmenata koji se odnose na prirodni okoliš, a to su npr. problem zagađenja vode i zraka, emisije štetnih gasova, uništavanje šuma nekontrolisanom sječom. Jedan od problema koji se ističe u okviru uništavanja biološke raznolikosti jeste uništavanje i izumiranje tropskih šuma i životinjskog svijeta koji nestaje zbog našeg ljudskog djelovanja. Kao glavne prijetnje biodiverzitetu na zvaničnoj stranici Unije za zaštitu prirode navode se:
- Gubitak i degradacija staništa: utiče na 85% svih ugroženih ptica, 86% svih ugroženih sisara i 88% ugroženih vodozemaca.
- Uvođenje stranih invazivnih vrsta koje se nekontrolisano šire. Neke od invazivnih vrsta koje predstavljaju najveći prijetnju su mačke, pacovi, zelena kraba, zebraste dagnje i afrički tulipanovac.
- Prevelika eksploatacija prirodnih resursa.
- Zagađenje i bolesti.
- Promjene klime kao posljedica ljudskog djelovanja. Na primjer, promjene klime mijenjaju migracijske putanje vrsta i povećavaju bijeljenje korala.
Prirodne nauke rade na analizama značaja biološke raznolikosti, ali ekonomska i sociološka procjena se isto tako moraju uzeti u obzir, uz naglasak da biološka raznolikost ima oba navedena utjecaja, kako ekonomski tako i sociološki. Veliki troškovi će se morati izdvajati za zaštitu, ali i zamjenu usluga koje nam pruža ekosistem. Procjene na ekonomskom planu u okviru privrednih djelatnosti koje su usmjerene na ekonomski rast moraju biti povezane sa analizama u odnosu na posljedice uništavanja biološke raznolikosti. Ovakve analize su neophodne kako bi se shvatila i naglasila prava vrijednost biodiverziteta i njegovog očuvanja.
U potrazi za odgovorom na pitanje kako ekonomski vrednovati biološku raznolikost, tj. kako odrediti cijenu biodiverziteta, termin usluge ekosistema je neizbježan prilikom pokušaja da se ekonomski valorizira priroda, okoliš i biodiverzitet. Za razliku od kupovine svakodnevnih potrepština ili luksuznih roba i različitih proizvoda, mnoge usluge koje nam ekosistem pruža na sebi nemaju istaknutu cijenu. To znači da se značaj biodiverziteta i prirodnih procesa koji pružaju različite benefite ljudima ignoriše od strane finansijskog tržišta. Ako bi se prava ekonomska vrijednost ovih usluga uzela u obzir pri donošenju odluka, degradacija usluga ekosistema bi mogla značajno da se smanji, ili čak preokrene. Upravo se na ovome zasniva istraživanje TEEB-a (The Economics of Ecosystems and Biodiversity – Ekonomija ekosistema i biodiverziteta).
TEEB je globalna inicijativa koja je pokrenuta s ciljem da se procijeni cijenu gubitka biološke raznolikosti i s tim povezan pad usluga koje nude ekosistemi širom svijeta. Ova inicijativa za cilj ima da pomogne ljudima koji se nalaze na pozicijama donošenja odluka da prepoznaju i shvate vrijednosti usluga ekosistema koje su povezane sa, ali i uvjetovane postojanjem i očuvanjem biološke raznolikosti. Nadalje, ovo istraživanje ima za cilj da razvije mehanizme procjene vrijednosti prirode, da podiže svijest o globalnim ekonomskim benefitima biodiverziteta i naglašava rastuću cijenu njegovog gubitka.
U slučaju naše države institucionalni okvir za upravljanje biološkom i pejzažnom raznolikošću u BiH čine: međunarodna regulativa i zakonski okvir Bosne i Hercegovine za očuvanje i zaštitu biološke i pejzažne raznolikosti; institucije vladinog sektora, institucije za proučavanje, inventarizaciju i konzervaciju biološke raznolikosti i organizacije nevladinog sektora. Međunarodna regulativa zaštite biološke, i kako se navodi u bosanskohercegovačkim dokumentima vezanim za ovu oblast, pejzažne raznolikosti, zaštita i održivo upravljanje prirodnim resursima na internacionalnom nivou uređeno je nizom međunarodnih dokumenata te bilateralnim i multilateralnim dogovorima.
U skladu sa ovim dokumentima svaka suverena zemlja, dakle i Bosna i Hercegovina, uređuje upravljanje vlastitom biološkom raznolikošću uzimajući u obzir:
- a) vlastite potrebe i ciljeve;
- b) društveno ekonomske interese i
- c) međunarodne obaveze
Zaštita i održivo upravljanje biodiverzitetom su predmet sljedećih dokumenata na čiju implementaciju se Bosna i Hercegovina obavezala:
Biodiverzitet je jedno od najaktuelnijih pitanja današnjice, što je došlo do izražaja i u nizu međunarodnih dokumenata i akcija. Stoga bi očuvanje biodiverziteta trebalo da predstavlja jednu od ključnih preokupacija svjetske zajednice, jedno od najznačajnijih pitanja za zaštitu čovjekove globalne životne sredine, ali i jedno od najznačajnijih pitanja za svakog od nas na individualnom nivou.
Mi, ljudi, iako sve više odvojeni od prirode, pripadamo prirodi, stoga bi etičko promišljanje o beskrupuloznoj agresiji na prirodu, trebalo da nas usmjeri da poštujemo prirodu, ali i da težimo ka racionalnom upravljanju prirodnim izvorima i resursima, usmjeravajući ekonomske aktivnosti na pronalazak alternativnih rješenja za upotrebnu neobnovljivih i obnovljivih izvora energije.
Bez očuvanja biodiverziteta neće biti ni nas.
